Eglise Notre-Dame
te Chamant
Geschiedenis.
Het dorp van Chamant is gekend sedert het einde van de 11de eeuw en is opgericht als parochie in 1129. Ongeveer direct hierop volgend is de parochie van Malgenest, nu een verdwenen dorp nabij de kapel van Bonsecours ten noorden van Senlis, toegevoegd aan deze van Chaumont. Tijdens het Ancien Regime hing de parochie af van de dekenij en het diocees van Senlis. De begever van prebenden van het priesterambt is het kapittel van de kathedraal Notre-Dame te Senlis. Dit patronaat is bevestigd door een pauselijke bull, gegeven door paus Lucius III op 02 juli 1182 te Vellehi. De heerlijkheid van Chamant behoort eveneens tot het kapittel van de kathedraal tot het einde van de 15de eeuw wanneer zij verkocht is aan de Rouvroy de Saint-Simon. Met "la Grande Jacquerie" in 1358 werd de kerk van Plessis volledig vernield. Door de beslissing van 07 april 1368 verenigde de bisschop van Senlis, Adam III de Nemours, zijn parochie met deze van Chamant. Le Plessis werd aldus het gehucht Plessis-Chamant. Een beroemd persoon is in 1505 als priester benoemd te Chamant, namelijk Charles de Blanchefort, neef van kardinaal Pierre d'Aubusson. Twee jaar later is hij benoemd als bisschop van Senlis.
De Franse Revolutie is zonder gevolg gebleven op de uitoefening van de cultus te Chamant wat heel uitzonderlijk is daar onder de Terreur het merendeel van de kerken veranderd werd in tempel van de Rede in de herfst van 1793 en de katholieke cultus verboden werd tot de lente van 1795. De priesters die de eucharistieviering verder celebreerden, riskeerden een verbanning. Te Chamant had de pastoor, Antoine Henry Arnould Bloquet, die priester was sedert 1784 geen vrees daar hij adjunct burgemeester was sedert de stichting van de gemeente. In navolging van 4/5 van de priesters van het diocees van Senlis, heeft hij de eed afgelegd op de burgerlijke grondwet van de geestelijkheid maar deze handeling heeft hen zelden beschermd tegen represailles in geval van een weigering. De pastorij dat samengesteld was met 2 vleugels van vermoedelijk de 18de eeuw, en een grote toren van de 16de eeuw, werden als nationaal goed verkocht aan een landbouwer van Chamant. Het Concordaat van 1801 vereeuwigt de vrijheid van cultus en brengt de aansluiting van het departement de Oise aan het diocees van Amiens met zich mee. De bisschoppelijke zetel van Senlis wordt afgeschaft.
Na het vertrek van pastoor Bloquet in 1811 blijft het priesterambt te Chamant vrij. De parochiale diensten worden waargenomen door een vicaris van Senlis en de oude religieuzen van de abdij Saint-Vincent te Senlis welke ontbonden geweest is met de Revolutie. Op 27 juni 1815 wordt Chamant geplunderd door Pruisische troepen. In 1816 wordt er een priester benoemd met pastoor Vimeux die erg geliefd was bij de bevolking en blijft er tot 1833. Met eigen middelen koopt hij de pastorij terug en installeert er zich. In 1822 wordt het diocees van Beauvais hersteld en hergroepeert alle parochies in de Oise. Gedurende een lange periode, tot 1856 blijft het priesterambt opnieuw vrij. In 1884 wordt pastoor Crétenet geschorst vanwege het beledigen van één van de kinderen die zijn eerste communie voorbereidde. Ter vervanging benoemde men Ernst Boulanger, nog onervaren, om de gemoederen te kalmeren en die ook het vertrouwen won van de bevolking. Bij de uitvoer van de wet op de scheiding van Staat en Kerk in 1905 nam hij een harde houding aan. Tijdens WO I toonde hij zijn moed en medelijden, en in 1928 ging hij op rust na 44 jaar dienst. Op 29 september 1929 overleed hij en werd er ter zijner ere een gedenkplaat aangebracht.
Gedurende lange tijd werd hij niet vervangen en de leraars van Saint-Vincent zorgden opnieuw voor de parochiale diensten. In de loop van de 20ste eeuw werden de parochies van Barbery en Mont-l'Evèque definitief aan de parochie van Chamant toegevoegd. De laatste priester was Gérard Nablet die in 2004 op pensioen ging maar tot zijn dood in 2012 actief bleef. Reeds in 1996 verloren de parochies van Barbery, Chamant en Mont-l'Evèque hun onafhankelijkheid en werd er een nieuwe parochie gesticht namelijk Saint-Rieul van Senlis.
Volgens Dominique Vermand is geen enkel deel van de huidige kerk voorafgaand aan de stichting van de parochie in 1129. Eugène Müller veronderstelt dat de basis van de klokkentoren teruggaat tot einde 11de eeuw of begin 12de eeuw en steunt zich hierbij op de zuilen met kapitelen. Louis Graves die de kerk bezocht voor haar laatste verandering, vermeld 2 korte transeptarmen en vermeldt later dat een kapel van de 16de eeuw de basis van de klokkentoren flankeert in het noorden. Geen enkele andere auteur komt terug op het voorgaande bestaan van een noordelijke kruisbeuk waarschijnlijk genegeerd door het bestaan van een Romaanse boog ten noorden van de basis van de klokkentoren. Buiten de basis en de twee eerste verdiepingen die langs het noorden niet volledig zichtbaar zijn, zou de noordelijke muur van het schip eveneens kunnen teruggaan tot de eerste kerk.
De vensters zijn herdaan tijdens het 2de kwart van de 16de eeuw maar de sporen van 2 kleine, dichtgestopte vensters blijven zichtbaar aan de buitenzijde. De verdieping van de klokken is op 1125 gedateerd volgens Müller terwijl Dominique Vermand een iets latere constructiedatum voorstelt. De stenen spits is in alle geval geïnspireerd door de zuidelijke toren van de kathedraal van Senlis maar behoort niet meer tot de Romaanse periode. Volgens Vermand is deze niet van voor het einde van de 12de eeuw.
Na zijn beëindiging rond 1200 stelt de kerk zich samen met een schip zonder zijbeuken, met een basis van de klokkentoren die het voorkoor inhoudt, en een apsis die misschien een vlak kooreinde had zoals het huidige koor te Avrechy, Francastel, Saint-Rieul van Louvres, Monchy-Saint-Eloi, Noël-Saint-Martin, Ormoy-Villers, Rocquemont en Saint-Christophe-en-Halatte. Een 1ste herwerking vond plaats op het einde van de 13de eeuw wanneer de Romaanse apsis is vervangen door een Gotisch koor. De opvulling van de vensters houdt bovenaan een veellobbige oculus in die men niet gebruikte voor 1255-1260 te Saint-Amand-sur-Fion en in de 7de noordelijke kapel van het schip van Notre-Dame te Parijs. De lobben in een halfronde vorm verwijzen naar een datum van rond 1260 voor het koor van Chamant. Over de gevolgen van de Honderdjarige Oorlog weet men niet zoveel. De kerk zou ernstig beschadigd zijn met "la Grande Jacquerie". Wat men met zekerheid weet is dat de bisschop van Senlis op 07 april 1368 beslist heeft om de kerk te laten herstellen op een moment dat men afstand deed van de kerk van Plessis.
Tijdens de 1ste helft van de 16de eeuw is de kerk vergroot. Vooreerst zou de kapel van de Maagd opgericht zijn ten zuiden van de basis van de klokkentoren en het koor. Vervolgens is een nieuw schip met een zijbeuk gebouwd. Niets wijst erop dat deze laatste gedeelten nooit zijn overwelfd. Zoals de beschrijving aan de binnenzijde aantoont, is de datering van de verschillende elementen niet altijd vanzelfsprekend en weinig elementen kunnen met zekerheid gedateerd zijn van de 16de eeuw. Dit betreft het portaal en de grote boogreeksen.
In 1857 wordt het graf van de 1ste vrouw van Lucien Bonaparte van het park van het kasteel van Plessis-Chamant overgebracht naar de kapel van de Maagd. Het geheel van de kerk is tussen 1863 en 1877 gerestaureerd dankzij de gulheid van de keizer. Deze werken worden geleid door Philippe Bruslé als architect-decorateur, van Senlis. Zij wijzigen spijtig genoeg het karakter van het schip en de zijbeuk waarvan al de vensters herdaan worden en het vlakke plafond is vervangen door valse, platte ribgewelven. Het geschilderde decor en de polychromie zijn meer in de stijl van de minnezangers. De doopkapel en de westelijke tribune van het schip zijn waarschijnlijk tijdens de restauratie aangebracht. Rond 1900 wordt de kerk opnieuw geschilderd. De kerk wordt op 04 mei 1921 geklasseerd als historisch monument. Eind augustus 1944 wordt de kerk beschadigd door de bombardementen met de gevechten tijdens de bevrijding. In 1979 wordt door een lokale kunstenaar, het portaal gerestaureerd alsook de vensters dankzij de vergoedingen van de oorlogsschade.
Beschrijving.
Regelmatig georiënteerd stelt de kerk zich samen met een schip van 4 traveeën met 1 zijbeuk in het zuiden; met de basis van de klokkentoren ook dienstdoend als 1ste koortravee; met een rechthoekig koor van 1 travee; met de kapel van de Maagd met 2 traveeën, gesitueerd als vervolg van de zuidelijke travee; en de doopkapel voor de 1ste travee van de zijbeuk. De sacristie bezet de hoek tussen het kooreinde van het kapel van de Maagd en de zuidelijke koormuur. Een westelijke tribune vormt een bijkomende travee. De basis van de klokkentoren is overwelfd met ribben. De kapel van de Maagd bezit 2 ribgewelven van de 1ste helft van de 16de eeuw. De andere gewelven zijn valse neogotische ! De kerk bezit 1 enkele ingang aan het zuidelijke portaal in de 2de travee van de zijbeuk. De structuur van de daken is van een grote eenvoud. De 2 beuken zijn voorzien van 1 dak met 2 hellingen in loodrechte zin, met een afwijking op het niveau van de kapel van de Maagd.
De klokkentoren.
Uitzonderlijk zijn de Romaanse kerken van basicaal plan in de regio zoals te Cinqueux, Rhuis en Saint-Rémy-l'Abbaye. De kleine plattelandsdorpen nemen over het algemeen een eenvoudig plan aan met een éénbeukig schip, een basis van de klokkentoren en een apsis te Chamant. Geregeld zijn de basissen van de klokkentorens veranderd in een kruising van het transept door toevoeging van 2 kapellen. In de omgeving verheffen zich verschillende andere klokkentorens zich boven de 1ste koortravee en zijn nog vrij aan één zijde zoals te Béthisy-Saint-Martin, Saintines, Saint-Vaast-de-Longmont en Villers-Saint-Frambourg. De klokkentoren van Chamant bezit 3 verdiepingen wat ook heel zeldzaam is maar kan men niet gaan vergelijken met het merendeel van de andere klokkentorens van deze kleine groep die 2 of 3 verdiepingen met versierde bogen bezitten. De klokkentoren van Chamant bezit 2 tussenliggende verdiepingen. De 1ste verdieping is van heel geringe hoogte en enkel zichtbaar vanuit het noorden waar deze doorbroken wordt met een nauwe mijterboog. De 2de verdieping is doorbroken op iedere zijde met 2 hoge en tegelijk nauwe rondbogen. Net voor het einde van de 2de verdieping beëindigen de steunberen door een lange waterlijst. Op de grens tussen de twee, eerste verdiepingen zijn zij gescandeerd door een bandlijst met een schuin afgewerkte gootklos. Deze gootklos bevindt zich op de overgang tussen de 2de en de 3de verdieping alsook op het niveau van de imposten van de bogen van deze verdieping.
De klokkenverdieping is van een grote strengheid. Er bevinden zich geen colonnetten met kapitelen aan de hoeken, noch steunberen en brede muurwanden scheiden de bogen, aan de hoeken. Iedere zijde is opengewerkt met 2 paarsgewijze korfbogen die onder een ontlastingsboog zijn onderverdeeld in 2 nauwe boogreeksen, door een colonnet met kapiteel die een timpaan ondersteunen. Deze samenstelling vindt men terug te Jaux en Saint-Vaast-de-Longmont en met een rijkere versiering te Béthisy-Saint-Martin, Glaignes, Néry en Orrouy. Enkele cilinders zijn achthoekig. De kapiteellichamen van de kapitelen zijn gebeeldhouwd met hoekknoppen en eierlijsten die eenvoudige en relatief archaïsche motieven hebben. Deze zouden wijzen op een hoge datering van de 12de eeuw. Ongeveer onmiddellijk onder de vensterbogen beëindigt een gootklos samengesteld met een schuin afgewerkte band en 10 kubische kraagstenen per zijde de verdieping. Om de overgang van het vierkante plan naar het achthoekige mogelijk te maken zijn de trompen aan de binnenzijde van de hoeken en 4 piramiden rond de spits geplaatst. Deze zijn bekroond met schijfbloempjes kenmerkend voor de Gotische stijl. De zijden van de piramides en de spitsen zijn bekroond op 1 aanzet per 2 met trapeziums in bas-reliëf. Enkel op de spits zijn de boogreeksen tussen 2 zijden versierd met een voetring. Waterspuwers onder de vorm van grijnzende gezichten staan uitstekend op de tussenruimte tussen de piramides en de spits. De waterspuwers duiden eveneens op de Gotische stijl. Dit is eveneens het geval voor de 4 open frontons die het laagste gedeelte van de spits tussen 2 piramides versieren. Zij hebben rechthoekige openingen en zijn voorzien van een fronton doorbroken met een driepas en bekroond met schijfbloempjes. Bovenaan deze dakvenstertjes zijn de 8 zijden van de spits opengewerkt door 3 rijen van rechthoekige openingen en een rij van oculi.
Noordelijke verheffing.
In het noorden blijven de sporen van 2 kleine dichtgestopte vensters zichtbaar tussen de 1ste en de 2de alsook tussen de 2de en de 3de venster zichtbaar. Deze oude vensters zijn merkwaardig genoeg in korfboog. Het metselverband is gevormd met bepleisterde breukstenen en het gebruik van maatstenen is gereserveerd voor de hoekverbindingen. Na de 1ste aanzetten (lagen) vallen de muren terug door een schuinte. De steunberen vindt men enkel terug in het noorden en aan de hoeken waar zij met een schuine strook zijn geplaatst.
Bronnen.
- Eugène Müller in Senlis et ses environs; Senlis 1894, te lezen in www.bmsenlis.com
- Louis Graves in Prècis statistique sur le canton de Senlis, arrondissement de Senlis; Beauvais 1841, te lezen in books.google.fr.
- Dominique Vermand in Eglises de l'Oise:Cantons de Chantilly et Senlis; Beauvais 2002.
Bijlagen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten