Ancienne église Saint-Jean-Baptiste
te Toulon-sur-Arroux
Geschiedenis.
Toulon, "Telonum, Telonnum" was tijdens de Romeinse periode een belangrijke tolplaats op de route door de vallei van de Arroux die Decize met Autun verbond.
Zijn kerk geplaatst onder het patronaat van de heilige Maarten was in 977 door de graaf van Chalon aan Lambert, de stichter van Paray-le-Monial, geschonken om er een nieuwe priorij te stichten. In de middeleeuwen bevond de kerk zich binnen de omwalling van het kasteel wat zich verklaart in de gedeeltelijke oprichting van een hoge uitkijktoren op de muren van de apsis. Zij maakte deel uit van het aartspriesterschap van Perrecey-les-Forges.
Deze kerk die in de 19de eeuw ontwijd is, vervolgens als schuur, als garage en tenslotte als parochiezaal, bezet met de religieuze architectuur in de Autunois een bijzondere plaats om het feit van zijn overwelving en verheffing.
Beschrijving.
Naar het oosten gericht stelt de kerk zich samen met een schip van 4 traveeën met zijbeuken, en met een centrale apsis geflankeerd van 2 gotische kapellen opgericht op de plaats van 2 oorspronkelijke absidiolen.
Het schip is overdekt met graatgewelven op gordelbogen over het algemeen met een dubbele cilinder. De pijlers zijn dunne, kruisvormige massieven op 2 zijden gegrensd van aangezette halfzuilen die de terugval van de gordelbogen van het schip en de grote boogreeks ondersteunen maar spijtig genoeg erg verweerd zijn. De kapitelen van de zuilen zijn simpelweg gecanneleerd of dragen dun gebladerte of heel ruwe dierlijke figuraties of mensen. De verheffing is origineel en zij verenigt een overwelving met graatgewelven met een systeem van 3 verdiepingen welke men kan vergelijken met de kerk van Gourdon. Op het gelijkvloers zijn de grote bogen verdubbeld en in rondboog maar in slechte staat. Deze wordt van de bovenste verdieping gescheiden door een soort van vals triforium tegen de muren aangezet. Voor iedere travee stelt zij zich samen met 2 rondbogen waarvan de archivolten op 3 colonnetten rusten. Deze zijn bekroond met kubische kapitelen versierd met palmetten of een kapiteellichaam van gebladerte. Hun basissen zijn gevormd met 2 of verschillende boven elkaar geplaatste voetringen, al dan niet gescheiden met gelijke of ongelijke hollijsten. De erg inspringende vensters in rondboog zijn onmiddellijk doorbroken boven dit triforium.
De zijbeuken zijn overwelfd met graatgewelven gescheiden door gordelbogen die terugvallen op de pilasters aangezet in het metselwerk en de steunen van de pijlers. Iedere travee is verlicht door een inspringend rondboogvenster.
De centrale apsis opent zich direct op het schip door een dubbele rondboog die rusten op 2 pijlers begrensd met halfzuilen en hun kapitelen die erg beschadigd zijn. In de verbindingsmuur bemerkt men een dichtgestopt rondboogvenster. De apsis is grondig gewijzigd. Tijdens de gotische periode werd deze verheven op funderingen van een hoge toren waarvan het onregelmatige plan zich enkel verklaard door de noodzaak van een verbinding met het oorspronkelijke kooreinde. De omtrek van het halfrond was oorspronkelijk verhoogd met een boogreeks gedragen op zuilen die op een doorlopend muurtje rustten. De 2 sterk gewijzigde kapellen bieden geen grote interesse uitgezonderd een flamboyant gotisch venster in één van de kapellen.
Aan de buitenzijde betreft het metselverband steenblokken aan de hoekverbindingen en regelmatig middelgroot metselverband voor de steunberen. Het fronton aan de westgevel die heel laag is, wordt begrensd van 4 steunberen met talud. Deze 3 delen komen overeen met de verdelingen van het schip. Het portaal is modern.
De zijmuren van het schip zijn gestut door steunberen met talud en doorbroken van vensters zonder insprong. De gootklossen waarvan men niet weet of deze origineel zijn, bekronen deze. Het dak is zoals bij de zijbeuken van uitgeholde dakpannen. De verheffing van de zijbeuken is identiek met uitzondering van het ontbreken van gootklossen en de vergrote vensters zijn allen inspringend.
Oorspronkelijk was er geen klokkentoren voorzien. De huidige toren die beantwoordt aan de buitenste eentonigheid kwam tegemoet aan een militaire noodzaak en moest een wachttoren zijn. Deze neemt steun op de muur van het halfrond en gaat over naar de bovenste verdieping voorzien van kantelen van het half cirkelvormige tot het polygonale en tenslotte het vierkante. Een klein dak met platte dakpannen overdekt het geheel.
De kerk van Toulon-sur-Arroux behoort tot het einde van de 11de of beginjaren van de 12de eeuw, een periode die is toegewezen in het bijzonder voor de archaïsche stijl van zijn kapitelen en de basissen van de zuilen, voor de onregelmatigheid van het metselverband, voor het type van primitieve vensters, voor een zekere onhandigheid in de uitvoering. Deze aanwijzingen van een relatieve jeugdigheid vindt men in het ingewikkelde plan van de pijlers en de verdubbeling van het grootste gedeelte van de bogen vormen. Dit is vergelijkbaar met de kerk van Gourdon, in het diocees van Chalon, door zijn plan en het aantal van zijn traveeën, het gewelf van het schip en zijn verheffing in 3 verdiepingen. De 2 valse triforia zijn opgericht om dezelfde reden. De kapitelen en het lijstwerk bezitten talrijke overeenkomsten. Maar te Gourdon voegt het transept zich in tussen het schip en de apsissen en het valse triforium loopt verder op de gevelmuur zoals te Varennes-l'Arconce en Semur-en-Brionnais. Het zou aldus mogelijk zijn dat deze beide kerken gebouwd zijn door hetzelfde atelier die een dubbele invloed heeft ondergaan van Anzy-le-Duc en de cluniaanse architectuur.
Bronnen.
- Raymond Oursel in "Les Eglises romanes de l'Autunois et du Brionnais, Cluny et sa région, Protat 1956.
- Sapin C., Arnaud C., et Berry W. in "Bourgogne romane" Dijon 2006.
- Guy Lobrichon in "Bourgogne romane"; Editions Stéphane Bachès; Lyon 2013.
Bijlagen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten