Romaanse kunst & architectuur: Eglise Saint-Germain te Manéglise (Seine-Maritime 76)

maandag 15 juli 2019

Eglise Saint-Germain te Manéglise (Seine-Maritime 76)

Eglise Saint-Germain

te Manéglise

Beschrijving.

Aan de rand van een vallei, die geleidelijk afdaalt naar het dal van de Lézarde en Montivilliers, biedt het kleine dorp van Manéglise op het eerste zicht weinig die de aandacht gaat trekken van historici, aan adelijke familie of zelfs banden met een monasterium van het eerste plan.

De Cluniaanse priorij Sainte-Foy van Longueville die de priester aanstelde sedert begin 12de eeuw, was een bescheiding vestiging zonder een bijzondere artistieke naam. Nochtans is de parochiekerk Saint-Germain oud, hiervan getuige zijn gevierde patroonheilige en zelfs de naam van Manéglise "Manni Ecclecia"; de kerk van Manni als Schandinavische naam, of eerder "Magna Ecclecia"; grote kerk. Deze toponiem veronderstelt het bestaan van een vroegtijdige kerk. Het gebouw van de 11de, 12de eeuw heeft waarschijnlijk de plaats van een ouder heiligdom ingenomen.

De kerk neemt een bevoorrechte plaats in temidden van de romaanse constructies in het Pays de Caux.

Reeds in 1885 werd het gebouw als historisch monument geklasseerd.

Het plan van Manéglise is heel eenvoudig. Het beslaat een hoofdbeuk van 5 traveeën en brede zijbeuken, een relatief nauw koor van 2 traveeën, zonder zijbeuken en voorzien van een vlak kooreinde. Waarschijnlijk is het koor ouder dan het schip. Het is goed mogelijk dat men tijdens de constructie de plannen heeft gewijzigd als gevolg van het verkrijgen van de kerk door de monniken van Longueville. Het romaanse plan heeft in haar bestaan één belangrijke wijziging ondergaan in 1553 met een zijkapel toegevoegd aan het koor die haar omvang verdubbelde.

De muur van zijbeuk gaat terug tot de 17de eeuw met een metselverband van baksteen met de kenmerkende steen van de streek, grote vensters die doorbroken werden maar heeft wel zijn modillons van de romaanse periode bewaard. De andere wijzigingen zijn eerder beperkt. In de 15de en 17de eeuw heeft men andere vensters aangebracht; men heeft in het schip een slecht ontworpen plafond aangebracht die de sierbogen van de gootmuren vernield hebben; wijziging in de daken die de hoge vensters van het schip verstopt hebben.

De westelijke gevel die uitkijkt op de vallei bezit een mooie samenstelling. Men kan hierop de interne structuur van het schip aflezen. De voorgevel van de zijbeuken is naakt en gewijzigd geweest maar deze van het schip, in heel verzorgde maatstenen, is omkaderd met platte steunberen en in 2 verdiepingen verdeeld. Op het gelijkvloers telt het portaal met een licht gebroken boog, 3 booglijsten waarvan er 2 van lijstwerk zijn voorzien. Links was men begonnen om de onderste met sterren te versieren maar het werk werd niet vervolledigd. Het portaal wordt getooid met een band van staafvormige kanteelversiering. De buitenste booglijsten vallen terug op de kapitelen met eierlijsten rechts, met rankversiering links. De 1ste verdieping is doorbroken met 2 paarsgewijze rondbogen met dubbele gording waarvan er één van lijstwerk voorzien is.

Vroeger werd het portaal beschermd door een houten afdak. De samenstelling van het geheel alsook de details verwijzen reeds naar de 12de eeuw.
De totale lengte van de binnenzijde bedraagt 27 meter. Het schip is het origineelste en meest versierde gedeelte. Zij is het meest verwant met deze van de kerk Sainte-Marguerite-sur-Mer maar op een meer eenvoudiger en origineler manier. In beide gevallen had men zich niet tevreden gesteld om de hoge vensters in een doorlopende fries van boogreeksen in te werken maar heeft men hier aan de achterzijde van de westelijke gevel laten doorlopen. Vijf grote rondboogreeksen die op de cilindrische pijlers terugvallen geven verbinding van het schip met de zijbeuken. De buitenste cilinder is van lijstwerk voorzien met een voetring en een dunne hollijst. De brede en lage kapitelen dragen voor het merendeel eierlijsten, enkele andere zijn voorzien van rankversiering of geometrische motieven. Slecht 2 onder hen vertonen figuren. De eerste rechts toont een Agnus Dei en een vogel met ontplooide vleugels die aan weerszijden staat van een leeuw met zijn muil naar beneden. De helft van het kapiteellichaam dat niet aan de zijde van het schip staat, is enkel versierd met eierlijsten. De 2 meest westelijke pijlers hebben basissen met klauwen. Alhoewel al de kapitelen strikt gesproken niet van dezelfde periode zijn, schijnt het moeilijk te zijn het geheel voor 1120-1130 te plaatsen.
Bovenaan de boogreeksen loopt een triforium, vroeger aan zijn basis begrensd door een schuin afgewerkte kroonlijst. Deze is volledig versierd met een fries van aangezette boogreeksen, met 3 per travee. De middelste omringt een nauw venster. Spijtig genoeg verhindert het plafond het zicht op het bovenste gedeelte van de vensters en de verhoging van de daken van de zijbeuken verhinderen iedere lichtinval. Enkele van de colonnetten die de boogreeksen ondersteunen, zijn voorzien van groeven in spiraal of zigzagversiering. De moeilijk waarneembare kapitelen zijn getooid met rankversiering, eierlijsten of gebladerte.
Deze fries zet zich verder aan de achterzijde van de westelijke gevel waar 4 bredere boogreeksen zijn geplaatst. Deze in het midden die gescheiden zijn door paarsgewijze colonnetten, komen overeen met de vensters
De muren die zich op de grote boogreeksen verheffen waren vroeger verdeeld in traveeën dmv dunne half ingewerkte zuilen waarvan men de afbraaksporen nog bemerkt. Men heeft geen weet waarom men deze heeft weggehaald. Aan de buitenzijde zijn deze gestut door de dunne, platte steunberen. De reden hiervan blijft in het ongewisse daar de druk in deze niet overwelfde kerk heel bescheiden bleef. Waarschijnlijk was het de wens om grotere gebouwen te imiteren.

De rechte travee waarop de centrale toren staat heeft pas in de 14de of 15de eeuw een gotisch gewelf verkregen. De voorzijde van de 2 overlangse gordelbogen dragen een decor van gegroefde zaagtandfriezen. De kubische kapitelen zijn van een eerder archaïsche voorstelling.
Het koor is gevormd met een onregelmatige langwerpige travee overwelfd met kruisribben van het eenvoudige type. De boog die uitkomt op het koor valt terug op kapitelen versierd met schubben, onweerlegbaar voorafgaand aan de kapitelen met eierlijsten die de ribben ontvangen. De ribben die zich verdelen zonder sleutel hebben een kenmerkend profiel van het 2de kwart van de 12de eeuw. Deze zijn zoals bij de kapittelzaal van Jumièges gevormd met 2 voetringen die een nauwe rib omgeven. Men vermoedt dat de structuur teruggaat tot het einde van de 11de eeuw.
De buitenzijde biedt uitgezonderd de gevel en de toren, weinig interesse. Men treft modillons aan van een zekere alledaagsheid en in de noordelijke muur van het koor treft men een dichtgestopte ingang met een monoliet linteel aan.

De centrale en gedrongen toren staat op een sokkel in kleine metselverband van silex en bezit een versierde verdieping op elk van zijn zijden met 5 boogreeksen. Twee onder hen omkaderen een paarsgewijze boog, de andere zijn onversierd. Aan de noordelijke zijde zijn de colonnetten vervangen door vreselijke pijlers in baksteen. Een gootklos met mooie modillons ondersteunt het dak. Eén onder hen stelt een zeldzaam motief voor in het midden van de noordelijke zijde met een neergehurkte man.