Romaanse kunst & architectuur: Feldkirche te Feldkirchen; Neuwied (Rheinland-Pfalz)

zaterdag 22 juni 2019

Feldkirche te Feldkirchen; Neuwied (Rheinland-Pfalz)

Feldkirche

te Feldkirchen; Neuwied

Geschiedenis.

In de 2de eeuw, op enige afstand van de huidige kerk, liep een belangrijke heirbaan van het Romeinse fort te Niederbieber, langs de Rijnovergang naar Andernach (Antunacum). De restanten van de Germaanse limes zijn nog steeds zichtbaar op de bergkam, iets hoger gelegen dan de kerk. Daarom is het niet onwaarschijnlijk dat een kleine christelijke nederzetting reeds in de Laat-Romeinse periode gevestigd was. Meestal werd een plaats gekozen waar zich voordien reeds een heidense cultusplaats bevond.

Reeds in de periode van de volksverhuizingen was er in de onmiddellijke omgeving een relatieve hoge bevolkingsdichtheid wat blijkt uit de grafvondsten.

De nederzettingen Gönnersdorf, Hüllenberg, Wollendorf, Rodenbach, Fahr en Irlig bestonden reeds in de Frankische periode. Sinds de 5de eeuw zijn deze archeologisch gedocumenteerd door de Frankische begraafplaatsen. Van deze periode dateert Feldkirchen die als parochiekerk diende voor de dorpen verspreid in de wijde omgeving. In het begin, bewezen door de opgravingen, bestond er reeds een Merovingisch of Karolingisch gebedshuis, gevestigd op een Frankische begraafplaats. De vondst van een tufstenen sarcofaag van rond 750, bij de aanleg van een verwarmingsinstallatie in 1931 bewijst dit. De sarcofaag was in de fundamenten van de romaanse kerk ingemetseld. Bij de aansluitende opgravingen werden vroegchristelijke graven uit dezelfde periode in het koor ontdekt. Bij deze opgravingen zijn eveneens restanten van een houten constructie teruggevonden. Onderzoek veronderstelt dat deze reeds bouwvallig was toen de graven aangelegd werden. Dit wijst op het bestaan van een eerste, eenvoudig houten kerkje in de 7de eeuw waarvan een reconstructie onmogelijk is.

De oudste restanten van een stenen muur die ontdekt werden bij de restauratie na de Tweede Wereldoorlog, zouden dateren van de 10de eeuw. Het was een eenvoudige kerk van ongeveer 10 op 10 meter. In 1100 werd dit gebouw uitgebreid met een rechthoekig koor. De huidige stenen kerk werd in 1150-1200 gebouwd en is een stichting van de Augustijner nonnen van Sankt Thomas te Andernach dat over omvangrijke domeinen aan de andere oever van de Rijn in Fahr en Gönnersdorf beschikte. Het was oorspronkelijk een vlak overwelfde pijlerbasiliek zonder transept en was aan Sankt Martin toegewijd. Bij de aanvang van de 13de eeuw werden het koor en de middenbeuk overwelfd.

De kerkgemeenschap "Veltkirgen" werd in 1204 voor de eerste maal in een oorkonde vermeld. Een belangrijke schriftgetuigenis is "Rotulus" van 1280. Dit betreft een fragment van een gerechtsverslag dat handelt over de voordracht van de priester en de daarmee verbonden uitkering aan de toen reeds rijkelijke parochie van Feldkirchen.

De geschiedenis van de protestantse kerkgemeenschap begint met de overdracht door graaf Hermann von Wied, de Keurvorst en Aartsbisschop van Keulen, aan de Reformatie onder invloed van Martin Butzer, een hervormer te Straatsburg. Hij riep predikanten uit Saksen op om het gereformeerde evangelie aan de Rijn te verkondigen. Na zijn dood te Altwied, volgde zijn neef, Johann IV hem op in het beleid over het graafschap en deze wordt beschouwd als de echter hervormer in het graafschap Wied. Na zijn aantreden legde hij openlijk een biecht af aan de "Confessio Augustana" en voltooide hij tussen 1542 en 1542 de Reformatie in zijn domein.

Hoewel er geen gedetailleerde verslagen zijn van de Dertigjarige Oorlog, kan aangenomen worden dat deze periode weinig invloed had op Feldkirchen dat op dat moment was teruggekeerd naar de Katholieke Kerk en opgenomen in het aartsbisdom van Trier. Tijdens de Dertigjarige Oorlog gingen de kerkregisters verloren en in 1655 nam graaf Friederich von Wied het beheer van de nieuwe registers op zich.

Vanaf einde 17de eeuw bewijzen verschillende rekeningen de bouw- en verbeteringswerken aan de kerk en de pastorij zoals de aankoop van kerkbanken en een kansel, het herstellen van schade aan de daken,.... Volgens schriftelijke opmerkingen was de toren enige tijd overdekt met een barokke koepel.

In de tweede helft van de 19de eeuw en begin 20ste eeuw werden een aantal minder professionele restauraties doorgevoerd waarvan men nu niets meer terugvindt.

In december 1944 vernielde een bominslag het koorraam en bracht schade toe aan het dak en de binnenzijde. In 1948 begon men met het veiligstellen en een uitgebreide buitenrestauratie welke in 1952 voltooid werd. Van 1975 tot 1978 volgde de restauratie aan de binnenzijde en de beschildering van de ruimte naar het ontwerp van de restanten van het oorspronkelijke voorbeeld uit de 13de eeuw dat te zien was onder de verschillende verflagen.

Beschrijving.

Het kerkgebouw is zoals gebruikelijk bij deze kerken, oost-west georiënteerd. In het oosten bevindt zich het koor met een halfronde apsis, in het westen de massieve toren met een hoogte van 34 meter.

(foto Wikipedia)

Tot het midden van de 19de eeuw was de gevel van de kerk en de toren bepleisterd en witgekalkt. Hedendaags is het metselwerk zichtbaar benadrukt met regelmatige hoekstenen en pijlers van lichte tufsteen uit Mendig.

Het koor en de apsis zijn volledig gereconstrueerd na de opgelopen schade van de Tweede Wereldoorlog. Deze bestaan uit zorgvuldig gesneden tufstenen. Het metselwerk is gestructureerd met pijlers die naar boven lopen en verder versierd met blinde boogreeksen.

De hoofdingang bevindt zich aan de noordelijke zijde, op ongeveer 1 meter onder het vloerniveau. Deze wordt omlijst met massieve pijlers in tufsteen. Het timpaan wordt versierd met een romaans kruis uitgehouwen in de vorm van een klaverblad. Een andere ingang aan de zuidelijke zijde is eenvoudiger gehouden.

Na de opgelopen schade van de Tweede wereldoorlog werd het dak gerenoveerd en de kerk volledig overdekt met natuurlijke leisteen uit Mayen.
De toren bezit een omtrek van 7.50 op 6,50 meter aan de buitenzijde. Deze werd rond 1200 aan de westzijde toegevoegd en bedekt met een ruitvormige dak van leisteen.

De toren bezit 4 verdiepingen opgetrokken in breuksteen. De verdiepingen worden gescheiden door kroonlijsten en worden versierd met blinde boogreeksen in tufsteen. De van de jaren '50 aangebrachte kleurresten aan sommige hoeken en bogen, wijzen erop dat deze vroeger volledig gekleurd waren.

Op alle verdiepingen vindt men openingen terug van verschillende afmetingen. De openingen aan de onderste verdiepingen vertonen meestal de vorm van schietgaten. De openingen op de 4de verdieping worden verdeeld door 2 zwarte basaltzuilen. In 1934 werd 2 meter dikke oostelijke zijde doorbroken zodat de benedenverdieping in verbinding kwam met het schip.