Romaanse kunst & architectuur: Eglise Saint-Ursmer te Lobbes (Hainaut)

donderdag 18 oktober 2018

Eglise Saint-Ursmer te Lobbes (Hainaut)

Eglise Saint-Ursmer

te Lobbes

Beschrijving.

Aan de oever van de Samber, met de samenvloeiing van een riviertje, Laubac, die zijn naam zou gegeven hebben aan het dorp, werd volgens de legende tussen 660 en 680 een klooster opgericht door de heilige Landelin.

Op het einde van de 7de eeuw of begin 8ste eeuw, richtten de monniken onder invloed van hun abt Ursmarus op de heuvel een gebedshuis op toegewijd aan de heilige Maagd om als begraafplaats te dienen voor de abten en de monniken die niet in de abdij kon begraven worden uit respect voor de relieken van de heilige Petrus die daar bewaard werden.

Maar de toevloed van de overvloedige pelgrims, aangetrokken door het graf van de heilige Ursmarus, bracht de constructie met zich mee van een uitgestrekter gebouw rond 823. Vanaf deze periode is het gebedshuis van de heilige Maagd vermeld onder het patronaat van de kerk Saint-Ursmer welke eveneens werd ingericht ten dienste van de gelovigen en aldus een parochiekerk werd.

In 973 ontving zij het statuut van Collegiale dat zij in 1409 verloor toen het kapittel vluchtte voor de oorlog tussen Luik en Bourgondië, en bescherming zocht te Binche waar zij zich definitief zou vestigen.

Een groot gedeelte van het huidige gebouw gaat terug tot de Karolingische periode met uitzondering van de toren met zijn toegevoegd portaal, het koor en de crypte die van de romaanse periode dateren, van het einde van de 11de eeuw.

In de loop der tijden zijn er verschillende onderhouds- en restauratiewerken uitgevoerd waaronder het vervangen van de romaanse pijlers van de crypte door pijlers met lijstwerk in een pure gotische stijl van Henegouwen, de constructie van een plafond in 1757, het bepleisteren van de zuilen en de muren in 1783. In de 16de eeuw plaatste men op de romaanse toren een spits in de vorm van een piramide die met de brand van 19 februari 1860 vernield werd.

In de 19de eeuw opende men 2 lange en nauwe vensters aan het uiteinde van het koor. In 1865 werd een restauratie uitgevoerd op basis van een project van architect Carpentier. Het is toen dat de paarsgewijze bogen van het schip, de Karolingische kapitelen en meubilair van de 17de en 18de eeuw werden weggehaald. Carpentier liet de centrale klokkentoren oprichten en tooide de oude toren met een zadeldak in de plaats van een gotische spits.

Beschrijving.

De driebeukige kerk, met een middenbeuk van 8 m breed en 25 m lang is, heeft 2 lagere transepten. De viering wordt verlicht door 2 kleinere rondboogvensters boven beide daken van het oosttransept. Dit is een karakteristieke architecturale vorm die vooral de Maasromaanse bouwkunst van de 11de eeuw kenmerkt zoals in Celles, Hastières, Sclayn en Nijvel.

Het westelijke transept heeft zijn oorspronkelijke volume verloren. Boven de westelijke travee verrees een monumentale toren, voorafgegaan door een uitgebouwd, hoog portaalgebouw geflankeerd door 2 torens. De buitengevels opgetrokken in bruine zandsteen van de streek in onregelmatig metselverband, zijn uitermate sober gehouden. Er is geen enkele vorm van decoratie aanwezig bij de oudste gedeelten. De rondboogvensters zijn de enige elementen die het ruwe metselwerk doorbreken. Vooral het evenwichtige volumespel, met afwisselend horizontale en verticale elementen, verleende het geheel aanvankelijk een bijzondere architecturale kracht. S. Brigode heeft aan de hand van een perspectieftekening het vroegere volumespel weergegeven.
De zware westertoren verdween in de 11de eeuw. Toen bouwde men de nog bestaande toren op de plaats van het vroegere portaalgebouw.

Het lagere koor werd vervangen door een nieuwe oostpartij, met een nok die even hoog is als het schip. De 2 gevels van het rechthoekige koor zijn geleed door hoge en smalle spaarvelden die bovenaan zijn afgesloten door 2 of 3 rondboogjes. Dit is een versieringswijze die rond 1080-1090 een zeer verspreide toepassing genoot in het Maasgebied.

Het binnengedeelte wordt gekenmerkt door een verdeling van de verschillende vlak overzolderde ruimten, gescheiden door diafragmabogen, kenmerkend voor de Maasromaanse architectuur zoals ook het geval is te Nijvel.

De grote scheibogen tussen het schip en de zijbeuken rusten op zware pijlers met doorlopende imposten.

De oostelijke travee is opgesplitst door een rechthoekige pijler en 2 zuilen die 4 kleinere rondboogjes dragen. Het is niet uitgesloten dat dit afwisselend systeem van pijlers en zuilen ook in de 2 overige traveeën voorkwam. Maar door de harde restauratie van 1865 is dit nog moeilijk te achterhalen. Het is een van de vroege voorbeelden van de steunenwissel in België.

De crypte die dateert van het einde van de 11de eeuw is toegankelijk langs 2 zijgaanderijen naast het koor. Deze telt 3 beuken en 5 traveeën. De graatgewelven rusten op zuilen die in de 16de eeuw de vroegere pijlers hebben vervangen. Het is één van de grootste crypten in de Maasstreek.

Na de beschadigingen bij een bombardement in 1944 heeft S. Brigode in de zijmuren van het koor bogen met zuiltjes met kubuskapitelen vrijgemaakt. Dit zijn nog de enige oorspronkelijke kubuskapitelen in de gehele Maasromaanse architectuur.